Op dit moment is in Olst een buurtje met 23 aardewoningen (in het Engels: earthships) in aanbouw. Ze heten aardewoningen omdat de wanden aan drie zijden gemaakt van en ingepakt in aarde. Aan de zuidzijde zorgen bijna volledig glazen pui en voor daglicht en natuurlijke verwarming (passieve zonne-energie). Van de eerste woningen is het geraamte reeds zichtbaar, van ongeveer de helft de van de woningen de fundamenten. De initiatiefnemers hebben zich verenigd in de Vereniging Aardehuis. Dit project is om meerdere redenen bijzonder.
Op eerste plaats omdat het de eerste aardewoningen in Nederland betreft. In Zwolle staat weliswaar sinds enkele jaren een earthship, maar hierin wordt niet gewoond. Het is in gebruik als theehuis.
Op de tweede plaats zijn het idealisme van de toekomstige bewoners en het werkelijk handen en voeten geven hieraan lovenswaardig: klimaatneutraal, hergebruik afvalmaterialen, eigen water- en energievoorziening. Tot teleurstelling van enkele bewoners werden zij door het bouwbesluit gedwongen toch enig beton toe te passen, maar dit heeft hen niet belet om het project door te zetten.
Bijzonder is ook dat de bewoners hun woningen voor een groot deel zelf bouwen. Zowel de wijze van bouwen als de zelfwerkzaamheid maken dat het wonen hier betaalbaar is. Veel inmiddels gerealiseerde voorbeelden van collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) zijn geïnitieerd door redelijk bemiddelde mensen. Binnen dit project in Olst worden zelfs drie huurwoningen gerealiseerd die door de vereniging zelf worden verhuurd.
De realisatie van dit buurtje vraagt om een enorme tijdsinvestering en om doorzettingsvermogen van de initiatiefnermers/bewoners, maar verdient zich terug in een zeer goed onderling contact, gemeenschapszin en betrokkenheid.
De vereniging heeft zelf stappen ondernomen om eventuele scepsis over deze onconventionele woningen bij omwonenden en dorpelingen weg te nemen. Ze heeft voorlichtingsavonden georganiseerd en mensen middels open dagen met rondleidingen kennis laten maken met plannen en de toekomstige buurtgenoten.
Bijzonder is ook dat enkele bewoners al in een caravan op de bouwplaats wonen totdat de aardewoningen klaar zijn om ze te betrekken. En bijzonder is dat er veel mensen als vrijwilliger korter of langer komen helpen met bouwen. Het bevestigt de sympathie van het project.
Niet op de laatste plaats is het project bijzonder omdat het een prachtvoorbeeld is van bottom-up stadsontwikkeling. Een fenomeen waarvan het aantal geslaagde voorbeelden maar schril afsteekt tegen al het geschrijf, gedebateer en ge-blog hierover. Het fenomeen hangt weliswaar in de lucht, maar er zijn toch relatief weinig groepen initiatiefnemers geweest wier adem toereikend genoeg was om daadwerkelijk iets van de grond te krijgen.
Opvallend iets is ook rol van de gemeente. Die is op z’n minst doortastend, en wellicht ook vooruitziend te noemen. Waren de initiatiefnemers aanvankelijk in overleg met de gemeente Deventer over mogelijke locaties, de gemeente Olst-Wijhe talmde niet en deed een concreet aanbod. In Deventer geloofde men destijds wellicht nog dat de “crisis” een crisis was, in plaats van een omslag.
Het project ligt aan de zuidoostrand van Olst. Aan de west- en noordkant is het buurtje omgeven door een leeg bouwterrein met niets anders dan een stille bouwweg. Ook hier is de ontwikkeling stil komen te vallen, op dit project en een ander CPO-project na. Hierdoor is er in ieder geval toch sprake van enige gronduitgifte en bouwactiviteiten.
Al met al kan dit totstandkomingsproces model staan voor stadsontwikkeling nieuwe stijl, welke sinds de economische omslag nodig is. De gemeente is minder initiator, programmeur en aanjager, maar faciliteert waar nodig. Via een grote mate van zelfwerkzaamheid – tot en met het creëren van draagvlak aan toe – zorgen de bewoners zelf voor de totstandkoming.
Gepubliceerd op 27 september 2012 door OOST over de schoonheid van oostelijk Nederland.