Tot zeker een eeuw geleden vormde de stad ooit de afzetmarkt voor de agrariërs in het ommeland. Toenemende mobiliteit en vergaande schaalvergroting in landbouw, voedselproductie en retail hebben die onderlinge afhankelijkheid verbroken. Sinds enige tijd maakt de relatie stad-platteland een tegengestelde ontwikkeling door. De stedeling trekt meer naar het platteland. Het platteland verovert tegelijkertijd een plaats in de stad.
De stad naar het platteland
Het platteland biedt ruimte aan recreërende stedelingen. Stedelingen consumeren steeds meer op het platteland. Ter lering en vermaak bestaan er al jaren open boerderijdagen. Er bestaan boerderijwinkels, speelboerderijen, boerencampings, pluktuinen. Boeren verkopen vlees, zuivel, jam, honing, groente en fruit direct aan passerende consumenten. Restaurants in het buitengebied maken streekeigen gerechten met streekeigen ingrediënten.
Door middel van bundeling en samenwerking kan nog meer worden bereikt. Coöperaties zoals Oregional in de regio Arnhem-Nijmegen kunnen boeren helpen regionaal geproduceerd voedsel aan de man – lees: horeca, zorginstellingen, bedrijfsleven en consumenten – te brengen en hen een alternatief bieden voor de voortschrijdende schaalvergroting en verder dalende opbrengsten per eenheid.
De bijzondere organisatie Triple E Trust levert in Gelderland waardevolle bijdragen aan behoud van natuur en landschap en gezonde en lokale voedselproductie ondersteunen met kennisontwikkeling, educatie en andere middelen zoals bijvoorbeeld het Watermuseum.
De stedeling naar het platteland halen, kan helpen op een andere wijze dan via schaalvergroting voldoende inkomsten te verwerven. Op deze wijze kan het helpen kleinschaligheid te bewaren of zelfs kleinschaligheid terug te brengen. De stedeling moet immers ook worden verleid.
Als dit lukt is dat goed nieuws. Uit onderzoek (zoals bijvoorbeeld International Assessment of Agricultural Science and Technology for Development (IAASTD)), blijkt dat naarmate agrarische ecosystemen completer – lees: kleinschaliger – zijn, de producten gezonder zijn en er minder schade aan de omgeving wordt aangericht.
Gemeenten die heel ver zijn in het stimuleren van milieuvriendelijke landbouw en het benutten van streekeigen producten, kunnen het stempel Citta Slow verdienen. Citta Slow komt voort uit de Slow Food beweging. Nederland kent inmiddels vier Citta’s Slow. Hoewel zich hiervoor verschillende gemeenten in Gelderland en Overijssel heel geschikt lijken, is er hier nog geen. Het kan een goede manier zijn om de gemeente te promoten als een bijzonder vestigings- en recreatieklimaat om de lokale plattelandseconomie te stimuleren.
Het platteland naar de stad
Volkstuinen zijn al langere tijd niet meer alleen bij gepensioneerden populair. Werden ze 10 a 15 jaar geleden ontdekt als groene oases van rust in de stad, nu verbouwd men hier ook steeds vaker weer voedsel. Ook steeds meer huistuinen krijgen een hoekje voor eigen groenteteelt.
Op dit moment is een ware hausse aan het ontstaan van stadslandbouwinitiatieven. Rooftopfarming is in verschillende grote steden populair. In de grote steden voeren “stadsboeren” een guerilla uit op onbenutte terreinen en plantsoenen. Het chique restaurant Bolenius aan de Zuidas verbouwt voor eigen gebruik ingrediënten op een braakliggend bouwgrond bestemd voor kantoren.
Voedsel blijkt in de stad zelfs een verbindende rol te kunnen spelen. De Tussentuin in een bouwblok in het centrum van Rotterdam is een van de bijzondere bewijzen van de energie, creativiteit en samenwerking die een dergelijk initiatief kunnen opleveren, inclusief een compleet en hoogstaand entertuinment-programma. Waar de multiculturele samenleving van overheidswege officieel mislukt is verklaard, brengt stadslandbouw met inzet van vrijwilligers en enkele donaties uiteenlopende groepen mensen bij elkaar.
Ook in Arnhem is er inmiddels een begin gemaakt met stadslandbouw. De Roofgarden, gesitueerd op het dak van de parkeergarage Langstraat, is een per fiets verplaatsbare tuin, die zelf alle benodigde energie opwekt, waar voedsel wordt verbouwd en gegeten en een plek van ontspanning in de stad. Het project gaat 21 juni van start met onder meer ook het project Dynamic Food dat ik in deel 1 aanhaalde.
Ik verwacht dat voedsel de komende jaren een veel belangrijkere plaats zal gaan innemen in ons denken en doen en dat het gebruik en de aanblik van zowel stad als ommeland onder invloed hiervan aanzienlijk zullen gaan veranderen.
gepubliceerd op 6 juni 2012 door OOST over de schoonheid van oostelijk Nederland.